İçindekiler
Kardeş Kıskançlığı
Kıskançlık, sevilen birinin başkası ile paylaşılmasına katlanamamaktır. İlk doğan çocuklar anne ve babasının ilgi, sevgi ve dikkati kardeşin doğmasıyla kendisinden alınıp ve artık tamamen kardeşe yöneleceğini düşünüp, kaygı hissetmeye başlayabilir. Çocuk kalbi anne babasıyla ilişkisinin tehlikeye girdiğini hissederse tedirgin olur ve anne ve babasını elinden alınacak olmasından korkar, kardeşinin sevdikleriyle arasında engel oluşturduğunu düşündüğünde kızar.
Kıskançlık ve rekabet durumu kardesler için incitici hale gelmesine yol açabilir. Bununla birlikte böyle bir durum çocukların hem kendilerine hem de aile ilişkilerine dair görüşleri üzerinde kalıcı bir etki de bırakabilir, bağlanma problemleri olabilir. Kardeşlerin arasındaki bu kıskançlıklar ve çekişmelerin aşırısı kıskançlık duygusunun yerini nefrete bırakmasına ya da zorbalık ve kavga gibi davranışlara yol açabiliyor. kıskanan kardeş saldırgan davranıyor veya yetişkinlerin ilgisi için bebeklik, babıldama ve alt ıslatma gibi davranışlar sergileyebilir.
çocuklar büyüdükçe kıskançlık okul ya da kariyer hayatı gibi farklı alanlarda da görülebilir. Kardeş kıskançlığı nedeniyle zorbalığa maruz kalmak yetersizlik duygusuna ve düşük benlik saygısına yol açmakta, karşı karşıya kalındığında nedenleri tespit edilerek giderilmelidir.
Kardeş Kıskançlığı Nedenleri
Kardeş kıskançlığıyla farklı nedenlerle karşılaşırız. Kişinin hayatında büyük bir değişikliğe neden olacak durumlar kıskançlığa yol açabilir. Bunun nedeni bu değişikliklerin getirdiği gerilim, bilinmezlik ve strestir. Çocuklar hissettikleri stres ve endişeyi küçük kardeşe yansıtabilir.
Ailenin dinamikleri de kardeş kıskançlığına neden olabiliyor, bir hastalık sebebiyle özel ihtiyaçları olan kardeşe farklı bir muamelede bulunulduğun da ailede iletişimi ve birbirine davranışları değiştiğinden dolayı kardeşler arasında kıskançlık sağlık kavramı anlaşılıncaya değin oluşabilir.
Yergiler, övgü de kıskançlığa yol açar. Bir çocuğun attığı takla, yaptığı bir resimi, bir davranışını olumlamak ya da bir sözünü takdir etmek, kardeşlerinin onu kıskanmasına neden olabiliyor. Kıskanan kardeş övgüyü kıskandığından dolayı bedenine zarar vermekle, resmi yırtmakla tehdit edebilir, bebeksi ağlayabilir veya kardeşiyle seviyormuş, yarışıyormuş gibi davranabilir.
Kardeşler arasında kıyaslama kıskançlığı artıran en önemli nedendir.
Çocuk çağında bireysellik isteği kardeş kıskançlığının önemli nedenleri arasındadır. Çocuklar, kendilerini diğer kişilerden o yaşlarda ayırmak ister. Diğer bir deyişle etrafındaki kişilerden farklı olduğu noktaları görmeye, duyurmaya çalışır. Bunun için de kimin daha uzağa sıçrayacağı, kimin daha uzun bir saç öreceği veya kimin daha çok yemek yiyebileceği gibi çeşitli konularda akranlarıyla, kardeşiyle yarışa girebilir.
Kardeşler kıskançlığına sebep dört temel faktör sayabiliriz.
Kardeşe armağan verilip diğerine aynı hediyenin verilmemesi,
Çocukların daha fazla vakit geçirilmesi gereken bir durumda olması,
Yeteneği nedeniyle daha fazla ilgi gören kardeşin olması
Ebeveynlerin çatışma durumunda, kavgada bir çocuğun tarafını tutması kardeş kıskançlığının en önemli dile getirilme nedenleridir.
Kardeş Kıskançlığı Belirtileri
Kıskanma huyunda olan çocuklarda gözlemlenen davranışlar
- İlgi çekmeye çalışmak, olmadık madrabazlıklar yapmak,
- Kucaklarda taşınmak, pışpışlanarak uyutulmak istemek
- Ebeveynleri urpertecek kasıtlı olarak kendini riske atmak
- Kendisinden isteneni yapmamak, duymamazlıkdan gelmek
- Tekrarlayan sorular sormak, parmakları emmek, burun karıştırmak, alt ıslatmak, dışkı kaçırmak, katı gıda yememek, bebekliklerini giymek, biberondan beslenmek su içmek gibi bebek davranışları ve ciddisi kendinden büyük kardeşin oku araç gereçlerine zarar vermek, yetişkinlere özgü büyümüşde küçülmüş tavırlar sergilemek, asabileşmek
- Kardeşler arası fizik şiddeti saç yolmak, vurmaya çalışmak
- İçine kapanmak
- Evden hep dışarda olmaya gayret etmek, ebeveynlerle ortak bir aktivite yapmak istememek
- Kaygılı, üzgün ve korkmuş hissetmektir.
Bu davranışların birkaçının birlikte görülmesi kardeş kıskançlığına işaret edebilir. Bir çocuk kardeşini kıskandığında bunu farklı şekillerde de gösterebilir. Sözlü ya da fiziksel kavgalar, evden kaçma, oyuncakları parçalama, çekişme ve rekabet, lakap takmak kardeş kıskançlığı yaşayan çocuklarda görülebilir. Çocukların aileiçi kardeş ilişkilerinde fiziksel şiddet içerikli davranışlardan en çok vurma, itme ve saç çekme; sözel şiddet içerikli kıskançlık davranışlarından en fazla kardeşim keşke doğmasaydı/keşke ölse ifadelerini kullanma, kardeşinin cinsiyetinden şikayet etme ve kardeşine gösterilen davranışların aynısını talep etme; kişisel eşyalara saldırı içerikli kıskançlık davranışlarından en fazla kendine ait eşyayı paylaşmak istememe, kardeşine ait eşyayı kullanmak isteme ve kardeşine ait eşyanın aynısına sahip olmak isteme; diğer kıskançlık davranışlarından ise en çok regresyon, anneden/evden ayrılamama ve yalnız uyumak istememe davranışlarını sergiler. Özellikle küçük çocuklarda yeni doğan kardeşi kıskanma kimi zaman yaşamı etkileyecek ve davranış bozukluğuna neden olacak derecede yoğun yaşanabilen bir duygu olabilmekte ve yardım gerektiren bir hal alabilmektedir.
Çocuklar yaşı kaç olursa olsun günücülüğünü ve neler hissettiğini, duygularını dile getirebilir.
Aile Kardeş Kıskançlığını Nasıl Engeller?
• Kıskanma huyunlu çocuğu duygusundan ötürü suçlamak, yargılamak, cezalandırmak son derece yanlıştır.
• Çocuğun kardeşini, büyük ve değişmez bir mutluluk içinde kabul etmesini beklemek doğru değildir.
• Öncelikle aile doğumdan önce kardeşi olacağını çocukla paylaşmalı ve yeni düzen için bazı değişikliklerde bulunmalıdır.
• Kardeşle beraber evdeki düzen farklılaşsa da, ebeveynlerinin ona olan duygularının hiçbir zaman değişmeyeceği anlatılmalıdır.
• Bebek için seçilen isimde ve eşyalarda çocuğun fikri alınarak aile bütünlüğü vurgulanmalıdır.
• Çocuğun alışık olduğu ev düzeni mümkün olduğunca korunmalıdır.
• Aileler hamilelik problemlerini, ağrılarını sızılarını yakınmalarını çocuğun yanında yapmayacak, doğum zorluğu güçlüğü asla konuşulmayacaktır, doğum masrafları ile ekonomik değişiklikler çocugun yanında katiyen gündem olmayacaktır..
• Anne hamilelik, doğum ve sonrada bebeğin bakımıyla daha fazla meşgul olacağından ailede başka bir kişi doğumdan önce çocuğun yaşamsal rutinlerini üstlenmelidir.
• Çocuk bebeğe zarar veriyorsa, aşırı tepki göstermeden çocuğa net ama sert olmayacak bir uyarıda bulunulmalıdır.
• Çocuğa bebeğin daha çok küçük olduğu ve henüz kendi gereksinimlerini karşılayamadığı anlatılmalıdır.
• Büyük çocuğa “artık sen ablasın, abisin” gibi cümleler kurulmamalı onunda bir çocuk olduğu unutulmamalıdır.
• Kardeşler arasında kıskançlık hissedildiğinde onları birbirinden uzaklaştıracak değil, yakınlaştıracak ortamlar ve fiziksel şiddet olmadığı sürece kardeşlerin arasına anne ve babanın girmemesi daha uygun olacaktır.
- Her çocuğun güçlü ve zayıf yönleriyle kendine özgü birer birey oldukları unutulmamalıdır.
- Çocuklar arasındaki tartışmalarda araya girilmemelidir. Birbirlerine zarar verici bir durum olmadıkça ebeveynler kardeş ilişkilerinde araya girmemeli, kardeşler arasındaki anlaşmazlıklara karışmamalı ve anlaşmazlıkları kardeşlerin kendilerinin çözmelerine olanak sağlamalıdır.
- Çocuklar birbirleriyle kıyaslanmamalıdır. Çocuklar arasında yapılan karşılaştırmalar kardeşler arası rekabeti yoğunlaştırır, kıskançlık duygularını arttırır ve kıyaslama yapılan herhangi bir konuda çocuğun kendini yetersiz hissetmesine neden olabilir ve benlik saygısını zedeleyebilir.
Ne Zaman Doktora Gidilmelidir?
Kardeşler arasında kıskançlık son derece yaygın ve oldukça normal bir durumdur. Ancak zaman zaman bu durum tehlikeli bir hal alabilir. Kıskançlık ve rekabet agresifleşebilir, sıklaşabilir ya da incitici olmaya başlayabilir. Birbirlerini korkutuyor, zorbalık yapıyor veya birbirlerine fiziksel olarak zarar veriyorlarsa müdahale etmek gerekir. Böyle bir durumda kardeşler arasında sağlıklı bir ilişki kurmak amacıyla bir uzmandan yardım alınabilir.
Sağlıklı kardeş ilişkilerinde, anne babanın tutumları çok önelidir. Mutlu sağlıklı kendiyle barışık çocuklar yetiştirmeniz dileğiyle…
Ankara Psikolog kadromuz ile ruh sağlığınızı destekleyin. Alanında deneyimli psikologlarımızla, hayatınızdaki zorluklarla başa çıkın ve daha iyi bir yaşam için ilk adımı atın. Ankara psikolog hizmetlerimiz hakkında detaylı bilgi ve randevu için buraya tıklayın.
Necati YILDIRIM
EMDR psikoterapi eğitimini aldım ve Avrupa EMDR Derneği Sertifikalı EMDR terapistiyim.