Otizm Nedir? Otizm Belirtileri Nelerdir?

Haziran 25, 2024
Otizm Nedir Evre Psikoterapi Merkezi - Ankara

Otizm, kişinin nasıl iletişim kurduğunu, hayatı öğrendiğini, düşündüğünü, davrandığını etkileyen nörogelişimsel bir durumdur. Kişi yaşam boyu bu durumla yaşar tedaviler hayatlarını sorunsuz şekilde devam ettirmeleri için yeterli olabilir.

Otizm Nedir?

Otizm, konjenital ya da farklı bir deyişle doğuştan gelen, beyin ve sinir sisteminin yapısal ve / veya işlev farklılığından kaynaklandığı düşünülen nörobiyolojik bir rahatsızlıktır. Otizm, ömür boyu süren nörobiyolojik gelişim bozukluğudur. Spesifik güçlü ve zayıf yönlerine bağlı olarak, otizm spektrum bozukluğu olan kişilerde hafif semptomlar yavaş konuşma veya daha ciddi semptomlar hiç konuşmama olabilir. Semptomların çeşitliliği otizm spektrum bozukluğu olan çocukların çoğu zekidir ve şiddetli semptomları olsada ileri düzeyde okuma, yazma matematik işlemleme öğrenebilir. Otizmli bireylerin semptomları genellikle sosyalleşme problemleri yaşatır.

  • Azalan göz teması
  • Beden dilinde sosyal farklılıklar
  • Yüz ifadesinde eksilme
  • Kurmaca oyunlara katılmama
  • Tekrarlanan hareket ve sesler problemler iletişim, öğrenme, düşünme becerilerinde oluşan bozulmalar nedeniyle gelişir.

Kişinin sosyalleşmesini engelleyen otizm, bireyin kendi iç dünyasına kapanmasına yol açar. Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olarak da bilinen otizm, kişinin öğrenme becerilerini, sosyal etkileşimini ve davranışlarını olumsuz etkiler.

Otizm Neden Olur?

Otizm Neden Olur Evre Psikoterapi Merkezi - Ankara

Her insan otizme sahip olabilir. Nedeni otizmin tam olarak bilinmemektedir. genler ve gen ürünleri düzgün çalışmadığında otizmin belirtileri artabilir. Çevresel, biyolojik ve genetik faktörler dahil olmak üzere otizm spektrum bozukluğunu artırabilen pek çok farklı faktör vardır. Otizm spektrum bozukluğuna neden olan risk faktörleri şunlardır:

  • Ailede otizm spektrum bozukluğu geçmişi
  • Frajil X sendromu
  • Tüberoz skleroz
  • Genetik ve kromozomal rahatsızlıklar
  • Doğumda komplikasyonlar yaşamak
  • Geç doğum

Otizm Teşhisi Nasıl Konulur, Belirtileri Nelerdir?

Tanı için ebeveynlerin çocuk doktorlarından otizm taraması istemeleri gerekir. Otizmli bireyler tanı almadan yetişkinliğe ulaşabileceği gibi illkokula başlamalarıyla tanıda konur.

Çocuk doktoru otizm teşhisindeki ilk adımdır. Aile geçmişi, çocuğun gelişimi ve davranışları hakkında çeşitli sorular sorulur, gelişimsel sorunlar gösteriyorsa, çocuğun daha fazla teste ihtiyacı varsa, çocuk psikoloğu, konuşma-dil patoloğu ve terapist bir arada çalışabilir. Bu değerlendirme genellikle çocuğun bilişsel düzeyi, dil becerileri ve yemek yeme, giyinme, tuvalete gitme gibi daha günlük diğer yaşam becerilerini kontrol etmek içindir.

Otizm spektrum bozukluğuda tekrarlayıcı davranışlar yaygındır ve net ilk belirtilerden biridir. Sıklıkla kullanılan DSM-5 kriterleri, semptomları iki kategoriye ayırır. Her iki kategoride de semptom tanımlandığında teşhis için yeterli kabul edilir. Otizm spektrum bozukluğundan şüphe edilen çocuklarda en sık rastlanan durumlar şunlardır:

Otizim Tedavisi Evre Psikoterapi Merkezi - Ankara
  • Kendisiyle konuşan bireyleri duymamak ya da tepki vermemek
  • İsimle seslenilmesine herhangi bir biçimde cevap vermemek
  • Fiziksel temaslardan (dokunma, kucakta taşınma vb.) hoşlanmamak
  • Tek başına olmayı tercih etmek
  • Kelime ve cümleleri öğrenememek; düzenli cümle kuramamak ve konuşulanları anlayamamak
  • Sürekli aynı kelime ve cümleleri tekrarlamak
  • Başkalarının varlığına veya duygularına karşı farkındalık eksikliği
  • Akranlarıyla arkadaşlık kurma sorunları
  • Kalıplaşmış ve tekrarlayan vücut hareketleri
  • Koordinasyon bozukluğu
  • Ayak parmaklarının ucunda yürüme gibi farklı yürüme biçimleri geliştirmek
  • Eşyaları sürekli düşürmek, takılıp düşme gibi davranışları tekrarlamak
  • Bir yemeğe aşırı bağlılık göstermek ve/veya bazı yiyecek çeşitlerini tamamen reddetmek
  • Cansız nesnelerle insanlardan daha fazla temas kurmak
  • Işık, ses ve fiziksel temasa karşı aşırı duyarlılık göstermek; buna karşın ağrı, acı ve sıcaklık karşısında duyarsız davranmak
  • Nesnelerin parçalarıyla sürekli meşgul olma
  • Dikkat ve motivasyonda zorluklar
  • Otizmli bazı çocuklar yaklaşık 12 aylık olana kadar konuşamazlar
  • Fiziksel temastan kaçınma
  • Hisleri ve duyguları tam olarak ifade edememek
  • Erişmek istenilen nesneleri işaret edememek ya da istenildiğinde onları getirememek
  • Göz temasından kaçınmak
  • Hırçınlık, öfke nöbetleri
  • Mizah, şaka gibi söylemleri anlayamamak
  • Sallanma, kendi etrafında dönme ya da çırpınma gibi hareketleri sürekli olarak tekrar etmek
  • Kendine zarar verebilecek davranışlar sergilemek (kendini ısırmak, başı yere ya da duvara vurmak gibi)
  • Birtakım rutinler oluşturmak ve bunların bozulmasına tahammül göstermemek

Otizmde erken teşhisin önemi nedir?

Otizm spektrum bozukluğunu teşhisinde çocukların yaşı ne kadar küçükse, o kadar eğitilmeye açıktırlar. Bu da yaşam değişikliklerine daha kolay uyum sağlamak için daha uygun bir zemin sağlar. Otizmli çocuklara daha gençken tedavi verilmesi, yeni davranışların uygulanmasını kolaylaştırabilir, zararlı davranışların hafifletilmesine ve yaşam tarzı değişikliklerine uyum sağlanmasına yardımcı olabilir. Ağaç yaşken eğilir. Aynı zamanda çocuklar geliştikçe karşılaşabilecekleri zorlukların üstesinden gelmeleri daha kolay olur. Bir çocuk otizm spektrum bozukluğu için ne kadar erken tedavi alırsa, yeni beceriler geliştirme ve semptomları azaltması o kadar artar.

Çocuğunuzla otizm tanısı için hangi kurum ve uzmanlara başvurabilirsiniz?

Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Bölümü bulunan üniversite hastanelerine başvurabilirsiniz. Çocuk ruh hastalıkları uzmanı veya çocuk nörologu bulunan Sağlık Bakanlığı’na bağlı devlet hastanelerine başvurabilirsiniz. Eğer çocuğunuz otizm tanısı alırsa, ‘Çocuk Özel Gereksinim Raporu’ (ÇÖZGER) çıkartmanız gerekir.

Otizmle ile Birlikte Ortaya Çıkan Semptomlar Nelerdir?

Otizm bir spektrum bozukluğudur, bu da insanların çok çeşitli semptomları ve değişen şiddet derecelerini deneyimleyebileceği anlamına gelir ki kişinin iki veya daha fazla bozukluğu olduğunda, bu durumlar komorbiditeler olarak bilinir. Otizmli kişilerde yaygın çeşitli komorbiditeler:

  • Anksiyete
  • Depresyon
  • Epilepsi
  • Sindirim sistemi sorunları
  • Bağışıklık fonksiyon bozuklukları
  • Metabolik bozukluklar
  • Uyku bozuklukları
  • Çığlık atma, ağlama ve saldırma gibi durumlar
  • Kendilerine zarar vermeye çalışmak
  • Tekrarlayan davranışlar
  • Uykusuzluk
  • Bilinmez sinirlilik

Bu koşulların teşhis edilmesi ve tanımlanması, otizmli bireyler için komplikasyonların önlenmesine ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesine sosyalleşmesine etkiletişim içinde olmasına yardımcı olabilir. Semptomlar tipik olarak erken çocukluk döneminde, 12 ile 24 aylıkken açıkça ortaya çıksada bazı belirtiler daha erken ya da geç de ortaya çıkabilir.

Tanı konulma aşamasında, çocuğun sosyal ve davranışsal gelişimi gözlenir. Farklı gelişim dönemlerinde, normal koşullarda vermesi gereken davranışsal tepkilerin yokluğu otizmin varlığından şüphe edilebilecek başlangıç noktasını oluşturur. Eğer gelişim psikolojisi çocuklar;

6 aylık olduğunda hala gülümseme ya da mutlu bir ifadeyle tepki vermiyorsa,

9. ayda sesleri ve farklı yüzleri ayırt edemiyorsa, öğretilen hareketleri taklit edemiyorsa,

12. ayda mırıldanma ve konuşmaya çabalama gibi davranışlar göstermiyorsa,

14. ayda elle işaret etme ya da erişmek istediği objeleri hala gösteremiyorsa,

16. ayda basit bazı kelimeleri söylemeye başlamadıysa,

18. ayda taklitçilik ve yalandan inanma gibi normal bebek davranışları sergilemeye başlamadıysa,

24. ayda en az iki kelimelik cümleler kurmaya başlamadıysa otizmin varlığı mutlaka araştırılmalıdır.

Teşhis almayan kişiler yaşları ilerledikçe konuşmada güçlük çekebilir veya konuşma becerileri çok sınırlı olabilir. İletişimle ilgili zorluklar yetişkinlik boyunca devam edebilir. Otizm spektrum bozukluğu olan kişiler, kendilerini riske atan, çevrelerindeki insanlara zorluk çıkaran veya toplum tarafından kabul edilmeyen davranışlar az da olsa sergileyebilirler.

Otizm Çeşitleri Nelerdir?

Otizm spektrum bozukluğu, hastalığın belirtilerine göre üç farklı şekilde sınıflandırılmaktadır.

Sadece otizm olarak da bilinen klasik otizm, sosyalleşme ve iletişim sorunlarının ağır biçimde görüldüğü, dil ve konuşma gecikmeleri, davranış bozuklukları gibi belirtilerle kendini gösterir.

Otizmin daha hafif seyrettiği bu Asperger sendromu tip bozukluklarda, diğer otizm türlerinde olduğu gibi sosyal davranışlarda anormallik gözlenir. Fakat Asperger sendromunda konuşma bozukluğu ve zihinsel engellilik gibi problemler görülmez.

Klasik otizm ve Asperger sendromu ile ortak belirtileri bulunan, ancak tüm kriterleri taşımayan bireyler atipik otizm bozukluğu tanısı alır. Bu tip otizm bozukluğu taşıyan kişiler, sosyalleşmede ve normal yaşamlarını sürdürmede ileri derecede sorun yaşamazlar ve topluma diğer otizm çeşitlerine göre topluma daha kolay uyum gösterirler.

Otizm Tedavisi

Otizm ömür boyu süren bir durumdur ve çok çeşitli tedaviler otizm spektrum bozukluğu olan kişileri desteklemeye yardımcı olabilir. Erken müdahale en iyi sonuçları verir. Tedavilerin amacı kişinin günlük hayatını sorunsuz geçirmesini sağlamaktır. Otizm spektrum bozukluğu her insanı farklı şekilde etkiler, bu nedenle hepsinin farklı tedavilere ihtiyacı oluşabilir. Tedavi planları genellikle birden fazla uzmanı içerir ve bireye göre hazırlanır, aileye uygulamalar anlatılır. Konuşma dili terapistleri, otizmli kişilerin başkalarıyla etkili bir şekilde iletişim kurma ve etkileşim kurma konusundaki genel becerilerini geliştirmelerinin yanı sıra konuşma ve dil becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir. Bazı kişilerde gerçekleşen depresyon, uykusuzluk ya da odaklanma güçlüğü gibi sorunların giderilmesi için ilaç tedavileri de uygulanabilir. Aynı zamanda otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar, daha ince kemiklere sahip olabilir. Bu nedenle kemikleri destekleyen bir beslenme planı da önerilebilir. Tedavi bazı dışa dönük belirtileri iyileştirebilirse de, otizmli kişiler ses, görme, dokunma ve koku alma gibi duyuları her zaman farklı şekillerde algılar.