İçindekiler
Phubbing ile İlişkilendirilen Tanımlar ( Phubbing, Phubber)
Phubbing, “bireyin başka birey(ler)le iletişim hâlindeyken dikkatini akıllı telefona vermesi, akıllı telefonla ilgilenmesi ve algısını kişilerarası iletişimden kaçırması” durumunu ifade eder Bu davranış, insanların günlük etkinliklerinde, yemeklerde, toplantılarda, derslerde veya arkadaşlarla geçirilen zamanlarda karşıdaki kişiyi görmezden gelerek akıllı telefonlarını tercih etmeleri şeklinde ortaya. Phubbing, bir tür sosyal dışlanma biçimidir ve cep telefonu kullanımının sosyal etkileşimde yarattığı kesintiyi belirtmek amacıyla kullanılır.
“Phubber” terimi ise phubbing yapan kişilere verilen isimdir. Phubberlar akıllı telefonlarını ve interneti kullanım konusunda düzenleme ve kontrol yeteneklerinin yetersiz olduğu bireylerdir
Phubbing’in İletişim Üzerindeki Rolü
Phubbing, phubberların karşılıklı iletişim yerine akıllı telefonlarına odaklanarak iletişimden kaçındıkları ve diğer insanları önemsemeden telefonlarıyla ilgilendikleri bir davranış olarak görülür. Bu davranış, kabalık olarak algılanırken, aynı zamanda saldırganca ve toplumsal normların ihlali olarak değerlendirilir. Phubberlar, dışarıdan birlikteymiş gibi görünseler de aslında kendi sanal dünyalarında yaşamaktadırlar. Bu durum, zamanla gerçek hayattaki insanlarda iletişimi azaltarak daha çok sanal dünya üzerinden iletişim kurmalarına neden olabilir ve sonucunda sosyal hayattan izole, benmerkezci bireyler haline gelmelerine yol açabilir, phubbing davranışlarının sosyal kopukluğa nedeni desteklemektedir.
Aşırı akıllı telefon kullanımının iletişim becerilerini körelttiği gözlenmektedir. Bu nedenle, sosyal kopukluğun artışını önlemek ve kontrol altına almak için önlemler alınması gerekmektedir. Phubbing, romantik ilişkilerde kıskançlık duygularını arttırabilir, ilişkinin bağını zayıflatabilir, ilişki doyumunu azaltabilir ve depresyon oranlarını yükseltebilir. Çeşitli etkinlikler sayesinde bir araya gelerek doğrudan kurulan etkileşimler arkadaşlık ilişkilerini güçlendirirken phubbing davranışının varlığı bu bağları zayıflatabilir
Phubberların Özellikleri
Phubberlar, eylemlerinin olumsuz etkilerinin farkında olmalarına rağmen otokontrol mekanizmalarını etkili bir şekilde kullanamayabilirler. Kendileri de phubbingin olumsuz yansıtmalarına daha önce maruz kalmış olsalar bile, hala phubbing davranışını sürdürebilirler.
Phubbing davranışının yordayıcıları arasında akıllı telefon bağımlılığı, SMS ve sosyal medya bağımlılığı da bulunmaktadır. Bu bağlamda, phubberlar phubber olmayanlara göre arkadaşlarıyla daha az etkileşimde bulunma eğiliminde olabilirler. Ayrıca phubberlar, akıllı telefonları aracılığıyla daha fazla sanal arkadaşa sahip olabilecekleri inancına sahip olabilirler. Ancak phubberların phubbing davranışlarının empatik ilgi, yakınlık, kişilerarası güven ve konuşma kalitesi algılamalarını baltaladığı görülmüştür. Bu durum phubberlerın arkadaşlık bağlarını zayıflatabilir. Phubber olmayan bireyler, içsel dürtülerini daha iyi kontrol edebilme yeteneğine sahip olabilirler. Phubberlar, can sıkıntısı, yalnızlık veya bir şeyleri kaçırma korkusu gibi duygusal faktörlerden ötürü phubbing davranışında bulunabilirler.
Phubber ve phubbee arasındaki iletişimin, akıllı telefonların etkisiyle zarar görebileceği, olumsuz psikolojik sonuçlara yol açabileceği, bireyi psikolojik sıkıntılara sürükleyebileceği belirtilmiştir. Bu davranış, psikolojik sıkıntılar ile problemli akıllı telefon kullanımı arasındaki ilişkiye de aracılık edebilmektedir.
Phubbing Belirtileri Nelerdir?
Phubbing’in kişinin cep telefonuna çok fazla zaman harcadığını reddetmesi en yaygın belirtidir. Bireyin phubbing hastası olduğunu anlamak için aşağıdaki davranışları sergileyip sergilemediğini değerlendirmek fayalı olacaktır;
• Akıllı telefonlarda geçirilen sürenin zamanla artması.
• Telefonla geçirilen süre artmasıyla alışkanlık haline dönüşmesi, duygu kazanması.
• Telefonda geçen zamanın farkına varılmaması, programlı hareket edilmemesi.
• Akıllı telefonsuz kalamama, telefonsuz bireyde öfke, yorgunluk ve huzursuzluk şikayetleri gibi yoksunluk sendromu belirtilerinin ortaya çıkması.
• Gündelik sorumlulukların yerine getirilmemesi, çocuk bakımı, ev idaresi, arkadaşlık sürdürememe.
• Psiko-sosyal ve sağlık konusunda olumsuz durumların yaşanması, fizik tedavi ihtiyacı, rehabilite edilme.
Phubberların Karşı Tarafa Hissettirdikleri
Phubberlar, iletişimlerini yanlarında bulunan kişilerle değil uzakta bulunan insanlarla sürdürdükleri için bu durum, yakınlarında bulunan kişileri rahatsız edebilir. Sosyal ortamlarda grup normlarına uyum beklenir ve bu nedenle, makul bir sebep olmadıkça yanındaki insanlarla iletişim kurmak önemlidir. Aksi takdirde, hem birey hem de grup içinde rahatsızlık yaratabilir. Akıllı telefon kullanımı göz temasını keser, bu da ilişkiler üzerinde olumsuz bir etki yaratabilir. Karşı tarafta bulunan kişi, iletişim kurduğu kişi kendisi yerine akıllı telefonuna odaklandığında iletişimin önemsiz olduğunu düşünebilir ve bu durum beden dili kullanımını kısıtlayabilir. Phubberlar genellikle diğer kişilerle iletişime geçmeyi ihmal ederek ilişkilerin devamını sağlamak yerine, akıllı telefonlarıyla meşgul olmayı tercih ederler. Bu davranış, sadece bireysel değil aynı zamanda toplumsal bir sorundur.
Phubbing’e maruz kalan kişilerde kaygı, depresyon, olumsuz benlik algısı, düşmanlık gibi olumsuz psikolojik durumlar ortaya çıkabilir. Bu tür olumsuz duygular, ruh sağlığını da tehdit edebilir.
Phubbing’e Karşı Ne Yapılabilir?
Phubbing hastaları çoğunlukla stres, kaygı, depresyon, sosyal fobi problemleri yaşar. Nasıl ki çok fazla kilo aldığınızda zayıflamak için gıda diyetine başlıyorsunuz, phubbing belirtilerini taşıdığınızı hissettiğiniz anda bu bağımlılıktan kurtulmanız için internet diyetine başlamalısınız. Phubbing ile en etkili savaşma yolu, çocukluğunuzdan miras kalan, birlikte vakit geçirdiğiniz ve eğlendiğiniz o eski aktivitelerle çocuklarınızı buluşturabilmektir. Bu sayede onları bağımlı olması muhtemel teknolojik cihazlardan uzak tutabilirsiniz.
Tedavi
Bağımlılık, genellikle alkol veya diğer uyuşturucu maddelerin kullanımından kaynaklanan psikolojik ve/veya fiziksel bağımlılık durumunu ifade eder. Ancak bu terim, zaman zaman cinsel, internet ve kumar gibi davranış bozukluklarını da içeren bağımlılık türleri için kullanılmaktadır.
Davranışsal bağımlılık ise, bir davranışın fiziksel, zihinsel ve sosyal açıdan sıkıntı yaratmasına rağmen, bu davranışın sürdürülmesi için maddi ve manevi kaynakların harcanmasına ve yoğun bir isteğin ortaya çıkmasını işaret eder. Örneğin, alışveriş bağımlılığı ve akıllı telefon bağımlılığı gibi bazı davranışsal bağımlılıklar, özellikle adölesan döneminde yaygın bir şekilde görülmektedir.
Bağımlılık, sürekli bir ödül ve haz durumu arayışı sonucunda bireyin motivasyon sistemini bozan kısır bir döngüdür. Davranışsal bağımlılık durumunda, tedavi yaklaşımının temeli, bu davranışların altında yatan motivasyonel faktörlerin anlaşılmasını gerektirir. Örneğin, kumar veya oyun davranışlarından çevresel değişiklikler ile kaçınmak daha kolayken, akıllı telefon bağımlılığı gibi davranışlar, günlük yaşamın bir parçası haline geldiği için daha zorlu bir mücadele gerektirir. Her bir davranışsal bozukluk için risk ve koruyucu faktörlerin anlaşılması, daha etkili tedavi stratejilerinin geliştirilmesine olanak tanır.
Akıllı telefon kullanımı yaşamınıza sosyal yaşantınıza zarar vermeye devam edicekse psikolojik destek almanız önerilir. Phubbing davranışını önlemek bilinçli farkındalık kazanımı önemlidir. Ekran süresi sınırı koyabilir, bu süreci yönetmeyi öğrenebilirsiniz.
Kronik bir phubber iseniz, akşam yemeği yerken telefonunuzu bir kenara koymak gibi katı teknoloji kuralları oluşturmak ve bunlara uymak ve yeni alışkanlıklar edinmek yardımcı olabilir. Meditasyon ve farkındalık gibi diğer dikkat temelli uygulamalar da dikkat kapasitenizi eğitmenize yardımcı olabilir.
Kaynakça
Adölesanlarda akıllı telefon bağımlılığı ve phubbing davranışları: aleksitiminin aracı, akran zorbalığı ve sosyal yetkinliğin düzenleyici rolünün değerlendirilmesi, Yazar Maksude YÜCEL, Danışman DOÇ. DR. PINAR DURU, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
DSM Tanı Ölçütleri, Hekimler Yayın Birliği, Ankara
Yorgun, V. (2021). Ergenlerde İnternet ve Sosyal Medya Bağımlılığı. In R. Akdoğan& E. Çimşir (Eds.), Ergenlik ve Ergen Bireye Yaklaşım. Anı Yayıncılık.
Necati YILDIRIM
EMDR psikoterapi eğitimini aldım ve Avrupa EMDR Derneği Sertifikalı EMDR terapistiyim.