İçindekiler
Trikotilomani (Saç Koparma Hastalığı) Nedir?
Saç yolma hastalığı (diğer adıyla trikotilomani veya TTM) saç derisinden, kaşlardan veya vücudun diğer bölgelerinden saç yolmaya yönelik sık, tekrarlanan ve karşı konulmaz dürtüleri içeren bir zihinsel sağlık durumudur. İsmi Yunancada saç anlamına gelen “tricho”, çekmek anlamına gelen “tillo” ve aşırı istek anlamına gelen “mania” kelimelerinin birleşimidir. Trikotilomanide dürtüler engellenemeyecek kadar fazladır. Trikotilomani, vücut odaklı tekrarlayan davranışlar olarak bilinen bir grup rahatsızlığın parçasıdır. Bazı durumlar TTM’nin obsesif kompulsif bozukluğa (OKB) benzediğini gösterebilir ancak TTM obsesif düşüncelerin ve davranış sonunda rahatlama olması gibi (OKB’de böyle bir rahatlamadan söz edilemez) özelliklerle OKB’den ayrılır. Vücut odaklı tekrarlayan davranışlar, saçınızı çekmek, tırnaklarınızı ısırmak veya dudaklarınızı çiğnemek gibi aşırı hale gelen veya hayattan zevk almanızı engelleyen alışkanlıklardır. Bu rahatsızlıklara sahip kişiler saç yolma gibi bir dürtüyle hareket etmeleri halinde bunun zararlı olabileceğini bilirler ancak kendilerine engel olamazlar. Bunun sebebi saçları koparmayı çoğunlukla stresli ya da sıkılma durumlarında kişinin kendisini sakinleştirmenin bir yolu olarak görmesidir. Trikotilomani, kel alanlar da dahil olmak üzere saç dökülmesine neden olabilir ve bu da kişilerin utanmasına neden olabilir. Bu, duygusal sıkıntıya veya sosyal durumlardan kaçınmaya yol açabilir.
Saç Koparma Hastalığı (Trikotillomani) Belirtileri Nelerdir?
Amerikan Psikiyatri Enstitüsü’nün hazırladığı Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistik El Kitabı’na (DSM) göre TTM’nin tanı kriterleri şu şekildedir:
- Saç dökülmesine neden olan saçın tekrar tekrar çekilmesi.
- Bu davranışı durdurmak veya daha az sıklıkta yapmak için sürekli tekrar.
- Saç çekmenin hayatı, özellikle de iş ve sosyal yaşamı olumsuz etkilemesi.
- Saç dökülmesi ya da saç dökülmesi başka bir durumdan (ciltle ilgili bir rahatsızlık ya da sorun gibi) dolayı gerçekleşmemesi.
- Başka bir akıl sağlığı sorunu nedeniyle saç yolma gerçekleşmemesi. Bunun bir örneği, kişinin görünümünde bir sorun olduğuna inanması ve bunu düzeltmeye çalışması nedeniyle saç çekmenin meydana geldiği vücut dismorfisidir.
TTM özellikle çocuklarda ve ergenlerde yaygındır. Küçük çocuklarda ve bebeklerde bu genellikle kısa süreli olabilir ve kendi kendine geçer. 10 ila 13 yaşları arasında başlaması durumunda yardım alınmalıdır. Çocuklarda bu durum kadın ve erkek arasında eşit oranda gerçekleşir. Yetişkinlerde bu duruma sahip kadınların sayısı erkeklerden 9’a 1 oranında fazladır. Bu konuda net bilgi bulunması zordur bunun sebebi TTM’si olan birçok kişi damgalanma endişesiyle yardım aramamaktadır. Bilim insanları, insanların %3,5’inin hayatlarının bir noktasında saç dökülmesi yaşadığını ve bu oranın daha yüksek olabileceğini düşünmektedir.
Saç Koparma Hastalığı (Trikotillomani) Nedeni Nedir?
TTM’nin nedeni açık değildir. Ancak birçok karmaşık bozukluk gibi TTM muhtemelen genetik ve öğrenilmiş faktörlerin birleşiminden kaynaklanmaktadır. Araştırmalar belirli başlı risk faktörlerinin üzerinde durmaktadırlar .TTM’yi arttıran faktörler arasında,
- Yaş
- Cinsiyet
- Ailede mental rahatsızlık öyküsü
- Stres
- Sosyal izolasyon ve sıkılma
- Diğer mental rahatsızlıklara sahip olmak
bulunmaktadır. Eğer kişi bu durumu durduramadığını düşünüyorsa tedavi almalıdır.
Saç Koparma Hastalığı (Trikotillomani) Tedavisi Nedir?
TTM kişinin kendi kendine üstesinden gelmesi gereken bir durum değildir. Bunun nedeni, eğitimli ve deneyimli bir akıl sağlığı uzmanının, TTM veya başka bir sağlık durumu olup olmadığını belirlemeye daha hazırlıklı olmasıdır. Bu aynı zamanda kişinin tedavi etmeniz gereken bir şey değildir; çünkü hem ilaç tedavisi hem de terapi yöntemleri genellikle bir sağlık uzmanından reçete veya terapi tekniklerine ihtiyaç duyar. TTM için belirli bir tedavi biçimi olmasa da psikoterapi, ilaç tedavisi ve kişisel olarak yapılabileceklerin kombinesi TTM’nin önlenmesinde yardımcı olabilir. Psikoterapi yaklaşımı olarak davranışsal terapiler etkili olurken, bilişsel terapiler de bu davranışın gerçekleşmediği zamanlarda hissedilen duyguları anlamak ve kontrol etmek konusunda yardımcı olacaktır. En etkili yöntem ise alışkanlığı tersine çevirme terapisidir. Bu, davranış öncesinde bir sinyal oluşturup davranışın geleceğini fark ettikten sonra bu dürtüyle baş etmeyi içerir. Aynı zamanda sosyal destek konusunda kişiye yardımcı olur.
TTM’niz varsa, bu durumun tedavisinde uzmanlaşmış eğitim ve deneyime sahip bir ruh sağlığı uzmanına başvurmanız önemlidir. Bu durumun yaşamınız üzerindeki etkisini en aza indirmek için neler yapabileceğiniz konusunda size en iyi şekilde rehberlik edebilirler. TTM bir zihinsel sağlık durumudur, yani önlenebilir değildir. Ayrıca onu geliştirme riskinizi azaltmanın bilinen bir yolu yoktur. Sadece var olduğu zaman önlemek konusunda destek almanız önem arz etmektedir.
Ankara Psikolog kadromuz ile ruh sağlığınızı destekleyin. Alanında deneyimli psikologlarımızla, hayatınızdaki zorluklarla başa çıkın ve daha iyi bir yaşam için ilk adımı atın. Ankara psikolog hizmetlerimiz hakkında detaylı bilgi ve randevu için buraya tıklayın.
Ahmet BÜYÜKABACI
Çalışma alanları sırasıyla kişilik bozuklukları, bireysel psikoterapi, çift terapisi ve danışmanlığı, cinsel terapi ve danışmanlığı, şirket içi ve kurum eğitimleridir