İçindekiler
Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu Nedir?
Daha önce çoklu kişilik bozukluğu olarak bilinen dissosiyatif kimlik bozukluğu (DKB), birçok sebebin neden olduğu karmaşık bir psikolojik durumdur. Bunlar arasında erken çocukluk dönemindeki şiddetli travmalar (genellikle aşırı, tekrarlayan fiziksel, cinsel veya duygusal istismar) yer alır. Aynı zamanda bölünmüş kişilik bozukluğu olarak da bilinir. DKB çeşitli dissosiyatif bozukluklardan biridir. Dissosiyatif bozukluklar gerçeklikle bağlantı kurma yeteneğini etkiler ve düşünceler, anılar, duygular, çevre, davranış ve kimlik arasındaki bağlantı kaybolur. Bu koşullar, istenmeyen ve sağlıklı olmayan yollarla gerçeklikten kaçmayı da içerir. Bu da günlük yaşamın yönetilmesinde sorunlara neden olur. Dissosiyatif bozukluklar genellikle şok edici, üzücü veya acı veren olaylara tepki olarak ortaya çıkar ve zor anıları uzaklaştırmaya yardımcı olur. Bu rahatsızlığın alt türü olan DKB çok nadirdir ve nüfusun %0,01 ila 1’ini etkilemektedir. Her yaşta ortaya çıkabilir. Kadınlarda DKB’ye sahip olma olasılığı, erkeklere göre daha yüksektir. Amerikan Psikiyatri Birliği’nin (APA) hazırladığı Ruhsal Hastalıklar Tanı Kriterleri El Kitabı’nın (DSM) 5. baskısına göre DKB’nin tanı kriterleri şunlardır:
- İki veya daha fazla farklı kimliğin (veya “kişilik durumlarının”) varlığı. Farklı kimliklere davranış, hafıza ve düşüncedeki değişiklikler eşlik eder. Belirtiler ve semptomlar başkaları tarafından gözlemlenebilir veya birey tarafından rapor edilebilir.
- Günlük olaylar, kişisel bilgiler ve/veya geçmiş travmatik olaylarla ilgili hafızada süregelen boşluklar.
- Semptomlar sosyal, mesleki veya diğer işlevsellik alanlarında önemli sıkıntıya veya sorunlara neden olur.
Aynı zamanda bu rahatsızlık, kültürel veya dini bir uygulamanın parçası olmamalıdır. DSM’de belirtildiği gibi, dünyadaki pek çok kültürde ele geçirilme deneyimleri (içine cin, şeytan vs. girmesi) dini inanışın normal bir parçası olarak görülebilir ve dissosiyatif bozukluk kapsamına girmez. DKB’nin diğer semptomları arasında baş ağrısı, beden dışı deneyimler yer alabilir. Dissosiyatif bozukluğu olan bazı kişilerin kendine zulmetme, kendini sabote etme ve hatta şiddete (hem kendi kendine uyguladığı hem de dışa yönelik) eğilimi vardır. Çocukluğunda fiziksel ve cinsel istismara maruz kalan kişilerde dissosiyatif kimlik bozukluğu riski daha yüksektir. Dissosiyatif bozukluklar geliştiren kişilerin büyük çoğunluğu, çocukluklarında tekrarlayan, ağır travmalar yaşamıştır. Bu rahatsızlığa sahip olan kişiler arasında intihar girişimleri ve diğer kendine zarar verici davranışlar yaygındır. Disosiyatif kimlik bozukluğu olan ayakta tedavi gören hastaların yüzde 70’inden fazlası intihar girişiminde bulunmuştur. Stres zamanları semptomları bir süreliğine kötüleştirebilir ve görülmesini kolaylaştırabilir.
Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu Tedavisi Nedir?
Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu’u oldukça nadir olduğu için tedavide belirli bir yöntem yoktur. Birçok tedavi vaka raporlarına dayanmaktadır ve tartışmaya açıktır. Bunun en büyük sebebi DKB’nin diğer zihinsel ve kişilik bozukluklarıyla karışma ihtimalinin yüksek olmasıdır. Yalnız psikolog veya psikiyatrist gibi ruh sağlığı bozuklukları konusunda uzmanlık eğitimi almış biri, sizi doğru tedaviye yönlendirebilir. Örneğin bazı ilaçlar, depresyon veya anksiyete gibi belirli DKB semptomlarına yardımcı olabilir. Ancak en etkili tedavi psikoterapidir. Psikoterapi, DKB’yi tetikleyen olaylar üzerinde çalışmanıza yardımcı olur. Amaç, ayrı kişilik özelliklerinizi, tetikleyicilerinizi kontrol edebilen birleştirilmiş tek bir kişilikte “kaynaştırmaya” yardımcı olmaktır. Psikoterapinin bir yaklaşımı, Bilişsel davranışçı terapi (BDT), yapılandırılmış, hedefe yönelik bir psikoterapi türüdür. BDT, olumsuz düşünce ve davranışları öğrenmenize ve daha sağlıklı düşünme kalıpları ve alışkanlıklarını benimsemenize yardımcı olur. Bir diğer yaklaşım olan Diyalektik Davranış Terapisi (DDT), genellikle Sınır Kişilik Bozukluğu ve intihar vakalarında etkilidir ve duygular yoğun bir şekilde deneyimleniyorsa işe yarar. Amaç, kişinin kim olduğunu kabul etmek, karşılaşılan zorluklar ve değişimin faydaları arasında bir denge kurmaktır. Bunların dışında sanat veya hareket terapisi gibi yardımcı terapilerin, insanların travmayla başa çıkmak için zihinlerinin kapattıkları kısımlarıyla bağlantı kurmalarına yardımcı olduğu gösterilmiştir. Son olarak göz hareketleriyle duyarsızlaştırma ve yeniden işleme (EMDR) terapisi, travmatik anıları işlerken gözleri belirli bir şekilde hareket ettirmeyi içerir. EMDR travma konusunda etkilidir. EMDR diğer terapi yöntemlerine göre daha yenidir. DKB, dissosiyatif bozukluklar arasında ve hatta DSM’de bulunan en tartışmalı bozukluklar arasındadır. Bir tarafta DKB’nin travmatik streslerden kaynaklandığına inananlar ile DKB semptomlarının belirli kişiler tarafından yapay olarak üretildiğini düşünenler arasında tartışmalar devam etmektedir. Halen tam olarak kanıtlanmış olmasa da travmaların zihin üzerindeki etkisinin olabildiğince yoğun olduğu üzerinde ortak bir karara varılmış gibi gözükmektedir
Ahmet BÜYÜKABACI
Çalışma alanları sırasıyla kişilik bozuklukları, bireysel psikoterapi, çift terapisi ve danışmanlığı, cinsel terapi ve danışmanlığı, şirket içi ve kurum eğitimleridir