İçindekiler
Narsist Ne Demek? Narsist Kişilik Bozukluğu Nedir?
Narsisistik kişilik bozukluğu (NKB), kişinin hayatının çeşitli alanlarında yaygın bir büyüklenme, beğenilme ihtiyacı ve empati eksikliği örüntüsüyle ortaya çıkan karmaşık bir psikolojik durumdur. NKB kişilerarası ilişkilerde ciddi bozulmalara neden olup kişinin ailesel, sosyal ve mesleki yaşamında önemli sorunlara yol açar. NKB çoğu zaman alkol ve madde kullanım bozuklukları, depresyon, anksiyete, bipolar bozukluk ve diğer kişilik bozuklukları gibi başka psikiyatrik rahatsızlıklarla birlikte görülebilir.
DSM-5 Tanı Kriterlerine göre NKB davranış örüntüsü erken yetişkinlikte başlar ve çeşitli bağlamlarda devam eder. Klinik özellikler arasında aşağıdakilerden en az 5’i ciddi ve yaygın derecede bulunur:
- Başarıları ve yetenekleri abartma, orantılı başarılar olmasa bile üstün olarak tanınmayı bekleme gibi kendini büyük görme duygusuna sahip olma
- Başarı, güç, güzellik ve idealleştirme fantezileriyle meşgul olma
- “Özel” olma inancı ve kendilerinin yalnızca diğer yüksek statülü kişiler (veya kurumlar) tarafından anlaşılabileceği veya onlarla ilişkilendirilebileceği inancı
- Aşırı hayranlık talep etmek
- Hak sahibi olma duygusu
- Sömürü davranışları
- Empati eksikliği
- Başkalarına karşı kıskançlık veya başkalarının kendisini kıskandığına inanma
- Kibirli, kendini beğenmiş davranışlar ve tutumlar
Narsisitik Kişilik Bozukluğu’nun Nedenleri Nelerdir?
Araştırmacılar NKB’nin nedenlerini anlamaya çalışıyorlar. Uzmanlar, NKB’nin ailedeki biyolojik yatkınlığın ve bazı erken yaşam deneyimlerinin bir kombinasyonunun bu bozukluğa yol açan temel faktörler olabileceğine inanıyor.
NKB’ye katkıda bulunduğu düşünülen bazı erken çocukluk deneyimleri şunlardır:
- çocukken reddedilmek
- ebeveynler veya bakıcılar tarafından aşırı övgü
- ebeveynler veya bakıcılar tarafından aşırı yargılama
- travma veya istismar.
Narsistik Kişilik Bozukluğunun Teşhisi
NKB’li birçok kişi kendilerinde bir sorun olduğunu düşünmez. Tedavi aramayabilirler veya arasalar bile genellikle depresyon veya madde kullanımı gibi başka bir rahatsızlık için tedavi görürler. Bir ruh sağlığı uzmanına giderseniz, size semptomlarınız, şiddeti ve süresi dahil olmak üzere sorular soracaktır. Ayrıca kişiliğiniz, başa çıkma becerileriniz ve kişilerarası ilişkileriniz hakkında daha fazla bilgi edinmek için muhtemelen psikiyatrik bir görüşme yapacaklardır. Narsistik kişilik bozukluğunun teşhisi zor olabilir çünkü çoğunlukla Narsistik Kişilik Bozukluğu, diğer ruh sağlığı bozukluklarıyla birlikte görülür.
Narsistik Kişilik Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?
Narsistik kişilik bozukluğunun tedavisi genellikle psikoterapi ile olur.
NKB’de en yaygın olan terapi türlerinden bazıları şunlardır (ancak bunlarla sınırlı değildir):
- Diyalektik davranış terapisi (DBT) .
- Bilişsel davranışçı terapi (BDT) .
- Metakognitif terapi.
- Grup terapisi.
- Çift veya aile terapisi
Çok sayıda terapi yöntemi olduğu için, ruh sağlığı uzmanınız size farklı türler hakkında daha fazla bilgi verecek en iyi kişidir. Bu yaklaşımların nasıl çalıştığına dair sorularınızı yanıtlayabilir ve ihtiyaçlarınıza en uygun türü önerebilir.
NKB’yi tedavi eden ilaçlar
NKB’yi doğrudan tedavi eden herhangi bir ilaç yoktur, ancak ilaçlar kaygı veya depresyon gibi ilgili durumlarla birlikte ortaya çıkan semptomları tedavi edebilir. NKB ile ilişkili durumların semptomlarına yardımcı olabilecek ilaçlardan bazıları şunlardır:
- Antidepresanlar .
- Kaygı giderici ilaçlar (anksiyolitikler) .
- Antipsikotik ilaçlar .
- Antikonvülsan ilaçlar (bunlar esas olarak nöbetleri tedavi eder, ancak lamotrigin gibi bazıları ruh halinizi dengelemeye yardımcı olabilir).
Sevdiğim Birinin Narsistik Kişilik Bozukluğu Olduğunu Düşünürsem Ne Yapmalıyım?
NKB’li kişiler kendilerinde belirtilerini ve semptomlarını göremeyebilirler. Genellikle, aile, arkadaşlar veya sevdikleriniz birinin NKB’si olduğundan şüphelenen ilk kişiler olabilir. Önemsediğiniz birinin NKB’si olduğundan şüpheleniyorsanız, aşağıdakileri aklınızda bulundurmalısınız:
- NKB’li birini değiştiremezsiniz. Davranışlarını değiştirebilecek tek kişi kendisidir. Sevdiğiniz birinin değişmeye isteksiz olması sizi hayal kırıklığına uğratabilir, ancak bunun sizin hatanız olmadığını unutmayın. Onları tedavi almaya teşvik edebilirsiniz, ancak bunun başarılı olması için bunu istemeleri gerekir.
- Sakin olun ve kişisel algılamayın. NKB’li kişiler, özellikle saldırgan davrandıklarında, karşı tarafı kışkırtmaya veya tepki çekmeye çalışabilirler. Kişisel algılamayın ve aynı şekilde karşılık vermeyin.
- Sağlıklı sınırlar belirleyin. NKB’li kişiler genellikle bilinçli veya bilinçsiz olarak başkalarına giderek istediklerini elde etmeye çalışırlar. NKB’li bir sevdiğiniz varsa, sağlıklı sınırlar belirlemek gerekebilir. Ne yapmaya istekli ve isteksiz olduğunuzu ilettiğinizden emin olun ve sınırlar belirledikten sonra sıkı tutunun. Zor olabilir, ancak taleplerine boyun eğmek yardımcı olmayacaktır (ve işleri daha da kötüleştirebilir).
- Kendinizi koruyun. NKB’li kişiler genellikle sınırlarınızı zayıflatmak için gaslighting’e (sizin veya onların bir şeyi farklı söylediğine veya yaptığına sizi ikna etmeye çalışmaya) başvururlar. Gelecekte ne söylediğiniz veya yaptığınız konusunda kesin olmanız gerekeceğini düşünüyorsanız notlar alın veya bir günlük tutun. Ayrıca öfkeyle (sözlü veya fiziksel olarak) saldırabilirler. Kendi sağlığınızı ve refahınızı koruduğunuzdan emin olun.
- Kendi ruh sağlığınıza dikkat edin. NKB’li sevdikleri olan kişiler de bir ruh sağlığı uzmanına görünmeyi düşünmelidir. Bunu yapmak, NKB ile ilgili kendi duygularınızı ve zorluklarınızı daha iyi aşmanıza ve bu durumun sevdiklerinizdeki etkileriyle nasıl başa çıkacağınıza daha iyi hazırlanmanıza yardımcı olabilir.
- Uyarı işaretlerini görmezden gelmeyin. NKBli kişilerin intihar ederek ölme riski daha yüksektir. NKB’li bir sevdiğinizin geri çekildiğinden veya kendine zarar vermeyi düşündüğünden şüpheleniyorsanız, doğrudan onlarla konuşun. Yakın tehlikede olduklarını düşünüyorsanız hemen 112 veya yerel acil servis numaranızı arayın.
Ankara Psikolog kadromuz ile ruh sağlığınızı destekleyin. Alanında deneyimli psikologlarımızla, hayatınızdaki zorluklarla başa çıkın ve daha iyi bir yaşam için ilk adımı atın. Ankara psikolog hizmetlerimiz hakkında detaylı bilgi ve randevu için buraya tıklayın.
KAYNAKÇA
Amerikan Psikiyatri Birliği, DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı, (2013).
Mitra P, Torrico TJ, Fluyau D. Narcissistic Personality Disorder. [Updated 2024 Mar 1]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK556001/
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9742-narcissistic-personality-disorder
Selin YALÇIN
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) ve Şema Terapi alanında danışanlarının sorunlarına - problemlerine yardımcı olmaktadır. Depresyon Kaygı Bozuklukları (Yaygın anksiyete, sosyal kaygı, panik bozukluk, fobiler) Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Travma Sonrası Stres Bozukluğu