İçindekiler
Doğum Sonrası Depresyon: Annelik Sevincinin Gölgesinde Sessiz Bir Mücadele
Doğum sonrası depresyonu (DSD), yeni doğum yapmış bireylerde görülen ve doğumu takip eden haftalar veya aylar içinde ortaya çıkabilen ciddi bir duygudurum bozukluğudur. Bu durum, bireyin yalnızca ruhsal değil; fiziksel, sosyal ve bilişsel işlevselliğini de etkileyebilir. Yeni bir yaşamın başlangıcına eşlik etmesi beklenen “annelik sevinci”, bu kişilerde yerini suçluluk, yetersizlik, kaygı ve yoğun üzüntü gibi duygulara bırakabilir. Toplumun ve bireyin kendi içindeki “iyi anne” beklentileri, çoğu zaman bu süreci görünmez kılar. Oysa doğum sonrası depresyonu, profesyonel destekle iyileştirilebilir bir durumdur (American Psychiatric Association [APA], 2013).
Doğum Sonrası Depresyon Belirtileri ve Görünüm Biçimleri
Doğum sonrası depresyonu her bireyde farklı şekillerde ortaya çıkabilir. En sık gözlenen belirtiler arasında sürekli üzgün hissetme, enerji kaybı, uyku düzeninde bozulma, iştah değişiklikleri, değersizlik ya da suçluluk duyguları, bebeğe karşı ilgisizlik veya aşırı kaygı ve hatta bazı durumlarda intihar düşünceleri yer alabilir (O’Hara & McCabe, 2013). Bu belirtiler doğumdan sonraki ilk birkaç haftada baş gösterebileceği gibi, bazen doğumdan aylar sonra da ortaya çıkabilir.
Bazı bireylerde “iyi görünme” çabası, çevreye karşı güçlü ve kontrollü görünme isteği, gerçek duyguların bastırılmasına neden olabilir. Bu nedenle DSD çoğu zaman “maskelenmiş” bir depresyon olarak kalabilir.
Doğum Sonrası Depresyon Nedenleri
Doğum sonrası depresyonunun oluşumunda biyolojik, psikolojik ve çevresel birçok etken rol oynar. Hormonal değişiklikler (östrojen ve progesteron seviyelerindeki ani düşüş), uyku yoksunluğu, doğum sürecinin zorluğu, emzirme ile ilgili problemler, destek eksikliği, geçmişteki depresyon öyküsü veya travmatik doğum deneyimi risk faktörleri arasında yer alır (Slomian ve ark., 2019).
Ayrıca, doğumdan sonraki dönemde bireyin kimlik algısında, ilişkilerinde ve yaşam önceliklerinde yaşadığı ani değişiklikler de psikolojik yük oluşturabilir. “Yeni anne” kimliğiyle eski benlik arasında köprü kurmaya çalışmak, bu dönemde sık karşılaşılan içsel çatışmalardandır.
Doğum Sonrası Depresyon Tedavi ve Destek Süreçleri
Doğum sonrası depresyonunun iyileşme süreci, her birey için farklılık gösterse de temel olarak üç ana eksende ilerler: psikoterapi, biyolojik destek (gerektiğinde farmakolojik müdahale) ve sosyal destek. Bu süreçte annenin yalnızca bireysel psikolojisi değil, ailesel ve toplumsal destek kaynakları da önem kazanır (Stewart & Vigod, 2016).
- Psikoterapi
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), Duygu Odaklı Terapi ve Kişilerarası Terapi (IPT), doğum sonrası depresyon tedavisinde etkili yaklaşımlar arasında yer alır. BDT, kişinin otomatik olumsuz düşüncelerini fark etmesine ve bunları yeniden yapılandırmasına odaklanırken, IPT özellikle annelikle birlikte değişen roller, sosyal destek eksiklikleri ve kimlik bunalımları üzerine çalışır. Bu terapötik süreçlerde anne, kendine yeniden temas etmeyi öğrenir. İç sesiyle daha şefkatli bir ilişki kurması desteklenir (Sockol, 2015).
- Gerekli Durumlarda İlaç Tedavisi
Orta ve ağır düzeyde depresyon vakalarında antidepresan ilaçlar, tedavi sürecine dahil edilebilir. Emzirme döneminde kullanılabilecek güvenli seçenekler mevcut olduğundan, psikiyatrist desteği ile ilaç tedavisi planlanabilir (APA, 2013). Buradaki en önemli konu, annenin ilaca dair taşıdığı kaygıların şefkatle ele alınmasıdır. Bu, çoğu zaman annenin “bebeğe zarar verme korkusu” ya da “yetersiz bir anne olma hissi” gibi duygularla iç içedir.
- Sosyal Destek ve Babaların Rolü
Bir annenin iyileşme sürecindeki en güçlü faktörlerden biri, çevresel desteğin niteliğidir. Bu bağlamda babanın rolü yalnızca “yardım eden kişi” olmakla sınırlı değildir. Baba, annenin duygusal yükünü paylaşan, onu yargılamadan dinleyen, varlığını hissettiren bir eş ve ebeveyn olarak sürecin aktif bir parçasıdır (Habib, 2012).
Babaların bu süreçte:
- Annenin yaşadığı duyguları küçümsemeden, anlamaya çalışarak dinlemesi,
- Ev içi sorumlulukları ve bebek bakımını aktif şekilde paylaşması,
- Annenin “iyi olmak zorunda” baskısından uzaklaşmasını desteklemesi,
- Kendi duygu durumunu da fark edip gerektiğinde psikolojik destek alması
iyileşmeyi hızlandırabilir. Unutmamak gerekir ki, doğum sonrası depresyon yalnızca bir kadının değil, çoğu zaman çiftin birlikte yaşadığı bir deneyimdir.
- Psikoeğitim ve Destek Grupları
Anneye ve ailesine doğum sonrası depresyonunun ne olduğu, nasıl ortaya çıktığı ve nasıl yönetilebileceğiyle ilgili verilen bilgiler (psikoeğitim), belirsizlik ve suçluluk duygularını azaltmada çok etkilidir. Ayrıca benzer deneyimleri yaşayan diğer annelerle kurulan bağ, kişinin yalnız olmadığını hissetmesini sağlar (Letourneau ve ark., 2013). Bu, özellikle utanç duygusunu kırma ve dayanışma hissi oluşturma açısından kıymetlidir.
Sonuç
Doğum sonrası depresyonu, yalnızca bir kadının değil, bir ailenin, bir topluluğun duygusal sağlığını etkileyen önemli bir konudur. Bu sürecin utançla değil anlayışla, yalnızlıkla değil destekle karşılanması gerekir. Her annenin, kendi annelik hikâyesini yazma hakkı vardır—ve bu hikâye bazen profesyonel bir yardımın eşliğinde, yavaş yavaş, iyileşerek şekillenir.
Kaynakça
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.).
Habib, C. (2012). The role of the father in postpartum depression. Australasian Psychiatry, 20(3), 215–218.
Letourneau, N. L., Dennis, C. L., Cosic, N., & Linder, J. (2013). The effect of perinatal depression treatment for mothers on parenting and child development: A systematic review. Depression and Anxiety, 30(10), 991–1007.
O’Hara, M. W., & McCabe, J. E. (2013). Postpartum depression: Current status and future directions. Annual Review of Clinical Psychology, 9, 379–407.
Slomian, J., Honvo, G., Emonts, P., Reginster, J. Y., & Bruyère, O. (2019). Consequences of maternal postpartum depression: A systematic review of maternal and infant outcomes. Women’s Health, 15, 1745506519844044.
Sockol, L. E. (2015). A systematic review and meta‐analysis of interpersonal psychotherapy for perinatal women. Journal of Affective Disorders, 177, 7–21.
Stewart, D. E., & Vigod, S. N. (2016). Postpartum depression: Pathophysiology, treatment, and emerging therapeutics. Annual Review of Medicine, 67, 231–245.
Ahmet BÜYÜKABACI
Çalışma alanları sırasıyla kişilik bozuklukları, bireysel psikoterapi, çift terapisi ve danışmanlığı, cinsel terapi ve danışmanlığı, şirket içi ve kurum eğitimleridir