İçindekiler
Disfori Ne Demek?
Disfori, bireyin içsel olarak huzursuz, gergin, tatminsiz ya da yerinde duramayan bir ruh hali içinde olmasıyla tanımlanan bir duygudurum halidir. Çoğu zaman depresyon, anksiyete, kimlik çatışmaları ya da travmatik yaşantılarla birlikte görülür. Ancak disfori her zaman belirli bir neden ya da yaşanmışlıkla ilişkilendirilemez; bazen kişi neyin eksik olduğunu bile tanımlayamadan sadece “rahatsız”, “eksik”, “olmamış” hisseder.
Bu durum, günlük yaşamın içinde kişinin kendine ve çevresine yabancılaşmasına, ilişkilerinde mesafe hissetmesine ve zaman zaman öfkeye ya da çöküntüye dönüşen içsel bir gerilime neden olabilir (American Psychiatric Association [APA], 2013).
Disfori Belirtileri ve Görünüm Biçimleri
Disfori, genellikle bir “duygusal gerginlik hali” olarak tarif edilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:
- Sürekli bir memnuniyetsizlik ya da tatminsizlik hissi
- İrritabilite (kolay sinirlenme)
- İçsel huzursuzluk, “yerinde duramama” hali
- Düşük motivasyon ve enerjisizlik
- Odaklanma güçlüğü
- Zaman zaman değersizlik ya da anlamsızlık duyguları
Kimi bireyler bu duyguları bastırmak için dışsal uyaranlara (aşırı çalışma, alışveriş, madde kullanımı) yönelir. Ancak bu çözümler, yalnızca geçici bir rahatlama sağlar ve uzun vadede disforik duygunun derinleşmesine neden olabilir (Benazzi, 2006).
Disfori Olası Nedenler
Disfori, farklı psikolojik ve biyolojik süreçlerin bir araya gelmesiyle oluşabilir.
Duygudurum bozuklukları (özellikle majör depresyon ve bipolar bozukluk): Bu durumlarda disfori bir atak öncesi ya da sonrası belirti olarak görülebilir.
Cinsiyet disforisi: Kişinin biyolojik cinsiyeti ile cinsiyet kimliği arasında uyuşmazlık hissetmesi, yoğun disforik bir deneyim yaratabilir.
Travma sonrası süreçler: Özellikle çocukluk çağı travmaları sonrası gelişen duygu düzenleme problemleri, kronik disforiye zemin hazırlayabilir.
İlişki çatışmaları ve kimlik sorunları: Kişinin kendi değerleriyle toplumsal beklentiler arasındaki uyumsuzluk, sürekli bir içsel gerilim yaratabilir (Linehan, 1993).
Terapötik Yaklaşımlar ve İyileşme Süreci
Disfori tedaviye açık bir durumdur. Ancak ilk adım, bu duygunun anlaşılması ve geçersizleştirilmeden ele alınmasıdır. Birçok kişi, disforik hislerini “anlamsız”, “abartılı” ya da “ayıp” olarak değerlendirdiğinden, yardım arayışını erteleyebilir. Bu noktada terapötik ortam, duyguların yargılanmadan görülebildiği güvenli bir alan sunar.
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
Kişinin düşünce-duygu-davranış döngüsünü fark etmesine yardımcı olur. Özellikle “yetmemek”, “boşlukta olmak”, “her şey anlamsız” gibi içsel ifadeler üzerine çalışılır. Düşünce kalıpları sorgulanır ve daha gerçekçi bir içsel dil oluşturulur.
- Duygu Odaklı Terapi (EFT)
Disforinin altında yatan duygulara (örneğin incinmişlik, reddedilme, yalnızlık) nazikçe temas edilir. Kişi, bu duyguları bastırmak yerine tanımayı ve onlarla kalabilmeyi öğrenir. Bu süreç, genellikle derin bir içsel rahatlama getirir.
- Mindfulness ve Duygu Düzenleme Teknikleri
Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT) ve Mindfulness temelli yaklaşımlar, disforik hissin “geçmeye çalışılmayan”, “sakinlikle gözlemlenen” bir deneyim haline dönüşmesine yardımcı olabilir (Hayes et al., 2012). Disfori ile savaşmak yerine onunla birlikte var olabilmek, iyileşmenin önemli bir basamağıdır.
- Sosyal Bağ ve Destek
Disfori, kişiyi içe kapanmaya ve yalnızlaşmaya eğilimli kılabilir. Ancak bu süreçte sağlıklı sosyal ilişkiler ve destekleyici bağlar, kişinin kendini yeniden dünyayla bağlantılı hissetmesini sağlar. Terapist, bu bağların yeniden kurulmasında bir köprü görevi görebilir.
Sonuç
Disfori, tanımlanması zor ama hissedilmesi yoğun bir ruh halidir. Bazen bir şeylerin eksikliği, bazen fazlalığı gibi hissedilir. Önemli olan, bu duygunun “bozulmuş” olmanın değil, bir şeye temas etmeye çalışmanın göstergesi olduğunu fark etmektir. Her huzursuzluk, kendine daha yakından bakmak için bir çağrıdır. Ve bazen iyileşme, tam da bu çağrıyı duyduğumuz yerden başlar.
Ankara psikolog kadromuz ile ruh sağlığınızı destekleyin. Alanında deneyimli psikologlarımızla, hayatınızdaki zorluklarla başa çıkın ve daha iyi bir yaşam için ilk adımı atın. Ankara psikolog hizmetlerimiz hakkında detaylı bilgi ve randevu için buraya tıklayın.
Kaynakça
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.).
Benazzi, F. (2006). Irritable mood and mixed depression. Psychiatry Research, 141(2), 135-143.
Hayes, S. C., Strosahl, K. D., & Wilson, K. G. (2012). Acceptance and commitment therapy: The process and practice of mindful change. Guilford Press.
Linehan, M. M. (1993). Cognitive-behavioral treatment of borderline personality disorder. Guilford Press.
Ahmet BÜYÜKABACI
Çalışma alanları sırasıyla kişilik bozuklukları, bireysel psikoterapi, çift terapisi ve danışmanlığı, cinsel terapi ve danışmanlığı, şirket içi ve kurum eğitimleridir