Aerofobi, yaygın olarak bilinen uçma korkusu veya daha özel olarak uçakta olma korkusu şeklinde tanımlanır. Bu fobiye sahip bireyler, uçak yolculuğu yapma düşüncesiyle bile yoğun düzeyde kaygı ve şiddetli korku duyguları yaşarlar.
Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte hava taşımacılığı ulaşım araçları arasında hem zaman hem de güvenlik açısından en verimli yöntemlerden biri haline gelmiştir. Ancak her yıl milyonlarca insan uçakla seyahat ederken, bazı bireyler için bu süreç ciddi bir kaygı ve korku kaynağıdır. Uçakla seyahat etme korkusu olarak tanımlanan aerofobi, bireyin uçağa binmeden önce veya uçuş sırasında yoğun anksiyete, panik atak, kaçınma davranışı ve hatta bazen bedensel rahatsızlıklar yaşaması ile karakterizedir. Toplumun yaklaşık %6 ila %10’luk bir kesiminde görülen bu fobi, bireyin günlük yaşamını ve sosyal ilişkilerini ciddi şekilde etkileyebilir (Van Gerwen et al., 2002).
İçindekiler
Aerofobinin Psikolojik Nedenleri
Aerofobi çoğu zaman diğer psikolojik rahatsızlıklarla birlikte gelişir. Yaygın anksiyete bozukluğu, panik bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi durumlar, bireylerde aerofobinin ortaya çıkmasına zemin hazırlayabilir. Bununla birlikte, çocukluk döneminde yaşanan olumsuz uçuş deneyimleri, ani türbülanslar, hava kazalarına dair görsel/işitsel içeriklere aşırı maruz kalmak gibi çevresel faktörler de bu fobinin gelişmesinde rol oynayabilir (Bor & Hubbard, 2006).
Aerofobi aynı zamanda kontrol kaybı korkusu, kapalı alan korkusu (klostrofobi) ve yükseklik korkusu (akrofobi) gibi fobilerle de yakından ilişkilidir. Uçakta bireyin ortamı kontrol edememesi, acil bir durumda kaçış imkanının olmaması ya da türbülans anlarında güvenlik algısının zedelenmesi bu korkuları tetikler.
Aerofobinin Fizyolojik Belirtileri
Aerofobi yalnızca zihinsel bir durum değil, aynı zamanda bedensel reaksiyonlarla da kendini gösterir. Korkunun tetiklediği sempatik sinir sistemi tepkileri arasında kalp çarpıntısı, terleme, mide bulantısı, baş dönmesi, nefes darlığı, kas gerginliği ve bayılma hissi yer alır. Bu semptomlar, bireyin korkusunun rasyonel olmadığını bilse bile durumu kontrol etmesini zorlaştırır (Wilhelm & Roth, 2001).
Aerofobinin Bireysel ve Toplumsal Etkileri
Aerofobi, bireylerin hayat kalitesini düşürmekle kalmaz; aynı zamanda kariyer fırsatlarını, eğitim ve sosyal yaşamlarını da etkileyebilir. İş seyahatlerinden kaçınmak zorunda kalan bireyler, mesleki anlamda geride kalabilir. Yurt dışında yaşayan yakınlarını ziyaret edememek ya da planladığı tatil programlarını iptal etmek zorunda kalmak ise sosyal izolasyonu artırabilir. Küreselleşen dünyada seyahat etmenin önem kazandığı bir dönemde, aerofobi bireyleri rekabetin dışında bırakabilir.
Aerofobi Tedavi Yöntemleri
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
Aerofobinin en etkili tedavi yöntemlerinden biri bilişsel davranışçı terapidir. Bu terapi yöntemi, bireyin uçuşa dair irrasyonel inançlarını belirlemeyi ve bunları daha gerçekçi düşüncelerle değiştirmeyi amaçlar. Örneğin, “Uçağa binersem kesin düşer” düşüncesi yerine, “Uçaklar en güvenli ulaşım aracıdır” gibi mantıklı alternatiflerle çalışılır (Clark & Beck, 2012).
- Maruz Bırakma Terapisi
BDT’nin bir parçası olarak uygulanan bu yöntemde, kişi uçuşla ilgili uyaranlara adım adım maruz bırakılır. Önce uçak sesleri dinletilir, sonra uçuş videoları izletilir, havaalanına gidilir ve en sonunda gerçek bir uçuş deneyimi gerçekleştirilir. Bu süreç, korkunun azalmasına ve bireyin duyarsızlaşmasına yardımcı olur.
- Sanal Gerçeklik (VR) Terapisi
Son yıllarda yaygınlaşan bir diğer yöntem ise sanal gerçeklik tabanlı maruz bırakmadır. Kişi, VR gözlükleri aracılığıyla uçağa binme, kalkış, türbülans gibi deneyimlerle karşı karşıya getirilir. Bu yöntem, düşük riskli ve kontrollü bir ortamda terapi sağlaması açısından avantajlıdır (Wiederhold et al., 2002).
- İlaç Tedavisi
Uçuş öncesi kısa süreli benzodiazepin grubu ilaçlar (örneğin alprazolam) ya da beta blokerler (örneğin propranolol) ile kaygı azaltılabilir. Ancak bu ilaçlar bağımlılık riski taşıyabileceğinden, yalnızca kısa vadeli kullanım ve doktor kontrolü önerilir.
- Eğitim ve Bilgilendirme
Bazı havayolları, uçuş korkusu olan yolcular için özel eğitim programları düzenlemektedir. Bu programlarda uçuş süreci, teknik güvenlik sistemleri, pilot eğitimi gibi konularda bilgi verilir. Bilinçli yolcular, korkularını daha iyi yönetebilmektedir.
Sonuç
Aerofobi, modern toplumda sık karşılaşılan, ancak çoğu zaman ciddiye alınmayan bir ruh sağlığı sorunudur. Tedavi edilmediğinde bireyin hayat kalitesini ve toplumsal entegrasyonunu olumsuz etkileyebilir. Neyse ki bilişsel terapiler, teknoloji destekli yöntemler ve destekleyici yaklaşımlar sayesinde aerofobi başarıyla tedavi edilebilen bir durumdur. Korkunun kaynağını anlamak ve bu korkuyla yüzleşmeye istekli olmak, iyileşmenin ilk adımıdır.
Ankara’daki uzman psikolog kadromuz ile ruh sağlığınızı destekleyin. Alanında deneyimli psikologlarımızla, hayatınızdaki zorluklarla başa çıkın ve daha iyi bir yaşam için ilk adımı atın. Ankara psikolog hizmetlerimiz hakkında detaylı bilgi ve randevu için buraya tıklayın.
Kaynakça
Bor, R., & Hubbard, T. (2006). Aviation Mental Health: Psychological Implications for Air Transportation. Ashgate Publishing.
Clark, D. A., & Beck, A. T. (2012). The Anxiety and Worry Workbook: The Cognitive Behavioral Solution. Guilford Press.
Van Gerwen, L. J., Spinhoven, P., Van Dyck, R., & Diekstra, R. F. W. (2002). People who seek help for fear of flying: Typology of flying phobics. Behaviour Research and Therapy, 40(12), 1295–1310.
Wilhelm, F. H., & Roth, W. T. (2001). The somatic symptom paradox in DSM-IV anxiety disorders: suggestions for a clinical focus in psychophysiology. Biological Psychology, 57(1-3), 105–140.
Wiederhold, B. K., Jang, D. P., Cabral, I., & Wiederhold, M. D. (2002). Use of virtual reality exposure in the treatment of fear of flying. CyberPsychology & Behavior, 5(4), 323–329.
Ahmet BÜYÜKABACI
Çalışma alanları sırasıyla kişilik bozuklukları, bireysel psikoterapi, çift terapisi ve danışmanlığı, cinsel terapi ve danışmanlığı, şirket içi ve kurum eğitimleridir