Hastalık Hastalığı (Hipokondri), kişinin sağlıklı olmasına rağmen sürekli ciddi bir hastalığı olduğuna dair yoğun ve irrasyonel bir inanç taşıdığı psikolojik bir durumdur. Bu kaygı, günlük yaşamı olumsuz etkileyebilir ve tıbbi güvenceye rağmen devam edebilir.
Hastalık Hastalığı (Hipokondriyazis): Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yolları
Günümüzde bedenimize gösterdiğimiz ilgi hiç olmadığı kadar arttı. Ancak bazen bu ilgi, sağlıklı bir dikkat seviyesinden çıkarak, günlük yaşamı olumsuz etkileyen yoğun bir kaygıya dönüşebilir. Hastalık hastalığı olarak bilinen hipokondriyazis, kişinin ciddi bir sağlık sorunu olduğuna dair gerçek dışı, sürekli bir korku duymasını ifade eder (American Psychiatric Association, 2013). Bu yazıda hastalık hastalığının belirtileri, nedenleri ve etkili tedavi yöntemleri, halkın anlayabileceği açık bir dille ele alınacaktır.
İçindekiler
Hastalık Hastalığı Belirtileri
Hastalık hastalığı, kişinin bedeninde en ufak bir değişikliği bile ciddi bir hastalık belirtisi olarak yorumlamasıyla kendini gösterir. Tipik belirtiler şunlardır:
- Sürekli bedeni tarama: Kendi bedenini aşırı şekilde gözlemleme ve küçük değişiklikleri büyütme.
- Yüksek kaygı düzeyi: Sağlıkla ilgili sürekli endişe duyma ve bu düşüncelerden kurtulamama.
- Sık sık doktora gitme veya doktordan kaçınma: Bazı hastalar sürekli yeni tetkikler yaptırırken, bazıları da kötü bir haber almaktan korkarak sağlık hizmetlerinden kaçınır.
- İnternette aşırı araştırma yapma: Belirtileri internetten araştırarak kendi kendine tanı koyma eğilimi (“siberkondri” olarak da adlandırılır).
- Günlük işlevsellikte bozulma: İş, okul veya sosyal hayatın sağlık kaygıları nedeniyle olumsuz etkilenmesi (Barsky & Ahern, 2004).
Bu belirtiler, genellikle en az altı ay boyunca devam eder ve kişinin hayat kalitesini ciddi şekilde düşürebilir.
Hastalık Hastalığı Nedenleri
Hastalık hastalığının kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, birden fazla etkenin rol oynadığı düşünülmektedir:
- Bilişsel faktörler: Kişinin bedensel duyumları tehdit olarak yorumlaması ve bunları felaketleştirme eğilimi (Warwick & Salkovskis, 1990).
- Öğrenilmiş davranışlar: Çocuklukta aşırı koruyucu ebeveynlik veya geçmişte yaşanan ciddi hastalık deneyimleri, bireyin bedeniyle aşırı ilgilenmesine yol açabilir.
- Stres ve travma: Yoğun stresli dönemler veya travmatik olaylar, bedensel duyarlılığı artırabilir.
- Kişilik özellikleri: Anksiyete bozukluklarına yatkın, mükemmeliyetçi veya obsesif-kompulsif eğilimleri olan bireylerde daha sık görülebilir (Furer & Walker, 2008).
Hastalık Hastalığı Tedavi Biçimleri
Hastalık hastalığı tedavi edilebilen bir rahatsızlıktır. Erken müdahale, hem kişinin yaşam kalitesini artırmakta hem de gereksiz tıbbi müdahaleleri önlemekte etkilidir.
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
Hastalık hastalığında en etkili yöntemlerden biri bilişsel davranışçı terapidir (Salkovskis & Warwick, 2001). BDT’nin temel amacı:
- Bedensel belirtileri tehdit edici şekilde yorumlama eğilimini değiştirmek,
- Felaketleştirme düşüncelerine müdahale etmek,
- Sağlıkla ilgili aşırı kontrol ve güvence arama davranışlarını azaltmaktır.
Terapi sürecinde danışan, beden sinyallerini daha gerçekçi bir şekilde değerlendirmeyi öğrenir ve kaygıyla baş etme becerileri geliştirir.
İlaç Tedavisi
Bazı durumlarda, özellikle yoğun anksiyete veya eşlik eden depresyon belirtileri olduğunda, antidepresan ilaçlar (özellikle seçici serotonin gerialım inhibitörleri – SSRI’lar) tedaviye eklenebilir (Greeven et al., 2006). İlaç tedavisi, kaygıyı azaltarak terapötik çalışmaları destekleyebilir.
Psikoeğitim
Danışana hastalık hastalığının doğası hakkında bilgi vermek, belirtileri normalleştirmeye ve kaygıyı azaltmaya yardımcı olur. Bu süreçte şu bilgiler verilir:
- Bedensel duyumların çoğunun zararsız olduğu,
- Kaygının bedende çeşitli belirtilere yol açabileceği,
- Sağlıkla ilgili düşüncelerin gerçeği yansıtmayabileceği.
- Mindfulness ve Bedensel Farkındalık Çalışmaları
Mindfulness temelli yaklaşımlar, bireyin bedenini yargılamadan gözlemlemesini ve kaygılı düşüncelerle savaşmak yerine onları kabul etmesini sağlar (McManus, Surawy, Muse, Vazquez-Montes, & Williams, 2012). Düzenli meditasyon uygulamaları, bedensel belirtilere verilen aşırı tepkiyi azaltabilir.
Destek Grupları
Benzer deneyimler yaşayan bireylerle bir araya gelmek, yalnızlık hissini azaltır ve başa çıkma stratejilerini geliştirmeye yardımcı olur.
Sonuç
Hastalık hastalığı, bireyin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilen ancak doğru müdahalelerle kontrol altına alınabilen bir rahatsızlıktır. Erken tanı ve uygun tedavi yöntemleriyle, bireylerin bedeniyle olan ilişkileri daha sağlıklı bir hale gelebilir. Kaygı, insan doğasının bir parçasıdır; önemli olan bu kaygının hayatı yönetmesine izin vermemektir. Unutulmamalıdır ki, bedenimize dikkat etmek sağlıklıdır; ancak dikkat, aşırı kaygıya dönüştüğünde, profesyonel bir destek almak yaşamı büyük ölçüde kolaylaştırabilir.
Ankara psikolog kadromuz ile ruh sağlığınızı destekleyin. Alanında deneyimli psikologlarımızla, hayatınızdaki zorluklarla başa çıkın ve daha iyi bir yaşam için ilk adımı atın. Ankara psikolog hizmetlerimiz hakkında detaylı bilgi ve randevu için buraya tıklayın.
Kaynakça
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
Barsky, A. J., & Ahern, D. K. (2004). Cognitive behavior therapy for hypochondriasis: A randomized controlled trial. JAMA, 291(12), 1464-1470.
Furer, P., & Walker, J. R. (2008). Health anxiety: Clinical and research perspectives on hypochondriasis and related conditions. Wiley.
Greeven, A., van Balkom, A. J., Visser, S., Merkelbach, J. W., van Rood, Y. R., & van Dyck, R. (2006). Cognitive behavior therapy and paroxetine in the treatment of hypochondriasis: A randomized controlled trial. American Journal of Psychiatry, 163(5), 924-930.
McManus, F., Surawy, C., Muse, K., Vazquez-Montes, M., & Williams, J. M. G. (2012). A randomized clinical trial of mindfulness-based cognitive therapy versus unrestricted services for health anxiety (hypochondriasis). Journal of Consulting and Clinical Psychology, 80(5), 817-828.
Warwick, H. M. C., & Salkovskis, P. M. (1990). Hypochondriasis. Behaviour Research and Therapy, 28(2), 105-117.
Ahmet BÜYÜKABACI
Çalışma alanları sırasıyla kişilik bozuklukları, bireysel psikoterapi, çift terapisi ve danışmanlığı, cinsel terapi ve danışmanlığı, şirket içi ve kurum eğitimleridir